Zdrowie psychiczne to pojęcie, które wymyka się jednej prostej definicji. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa je jako dobrostan psychiczny, współistniejący z dobrą kondycją fizyczną oraz prawidłowymi relacjami społecznymi. Co wpływa na zdrowie psychiczne i czy można samodzielnie ocenić jego stan? Jak dbać o zdrowie psychiczne w pędzie codziennego życia? O tym musisz wiedzieć!
Zdrowie psychiczne − co to jest?
O tym aspekcie zdrowia mówi się w ostatnich latach coraz więcej. Wciąż jednak zdrowie psychiczne wydaje się zajmować drugorzędną pozycję za zdrowiem fizycznym, które niejako “faworyzujemy”, spychając na margines kwestię psychiki i emocji. Tymczasem zdrowie psychiczne i fizyczne są ze sobą nierozerwalnie związane. Można wręcz twierdzić, że ich rozróżnianie jest nie do końca uzasadnione. W końcu brak zdrowia jest tak samo dotkliwym i poważnym problemem − niezależnie od tego, czy choruje nasze ciało, czy psychika.
Zdrowiu psychicznemu poświęca się obecnie coraz więcej uwagi − tym bardziej, że jego deficyt stanowi niemalże globalny problem, a dysfunkcje zdrowia psychicznego są coraz bardziej powszechne u osób w każdym wieku, zwłaszcza w społeczeństwach rozwiniętych. Za problemy te odpowiada m.in. współczesny tryb życia, który niestety odszedł już dość daleko od nawyków, które pozwalają to zdrowie utrzymać. Na szczęście obecnie mamy coraz szerszy dostęp do wiedzy o tym, jak dbać o zdrowie psychiczne. Co więcej, praktyki spod znaku “selfcare” czy “slow life” stały się modnym nawykiem. Dlaczego to takie ważne, aby zaopiekować się swoją sferą psychiczną?
Zdrowie psychiczne: coś więcej niż brak chorób
Zdrowie intuicyjnie definiujemy jako brak chorób czy zaburzeń… jednak zdrowie psychiczne to coś ponad to. Możemy o nim mówić wówczas, gdy odczuwamy szeroko pojęty dobrostan psychiczny. Odczucie to jest oczywiście subiektywne, jednak obiektywnie możemy przyjąć, że jest to stan, w którym czujemy zaspokojenie naszych potrzeb − zarówno tych niższego rzędu (podstawowych, biologicznych), jak i wyższych: potrzeb przynależności (np. do grup społecznych), uznania czy samorozwoju.
Osoba zdrowa psychicznie czuje się więc komfortowo zarówno w stosunku do samego siebie (możemy tu mówić o zdrowym poczuciu własnych wartości), jak i świata oraz innych ludzi (wyznacznikiem zdrowia psychicznego jest także budowanie prawidłowo funkcjonujących związków i relacji międzyludzkich).
Człowiek zdrowy psychicznie ma więc poprawny (tj. niedysfunkcyjny, niezaburzony) obraz samego siebie i otaczającej go rzeczywistości. Potrafi także w “zdrowy” sposób wyrażać emocje i redukować napięcie psychiczne.
Czy można samemu ocenić swoje zdrowie psychiczne?Z pewnością fachowa diagnostyka wymaga konsultacji ze specjalistą (psychiatrą, psychologiem, terapeutą) − jednak to my sami (lub nasi najbliżsi) z reguły pierwsi wyłapujemy alarmujące sygnały dotyczące zagrożeń zdrowia psychicznego. Warto przy tym pamiętać, że każdorazowe trwałe (utrzymujące się przez kilka tygodni) poczucie braku komfortu w jakimkolwiek obszarze naszego życia psychicznego (emocjonalnego, społecznego itp.) powinno skłonić nas do pogłębienia wiedzy na temat tego, jak zadbać o zdrowie psychiczne oraz do podjęcia działań ku jego poprawie. |
Co wpływa na zdrowie psychiczne?
Dobry stan psychiczny jest wypadkową wielu czynników, spośród których nie wszystkie zależą od naszej woli czy kontroli. Wpływ na zdrowie psychiczne mają m.in. nasze geny, a także zdrowie fizyczne i ogólna dobra kondycja. Czynnikami kluczowymi są także:
- nawyki oraz styl życia,
- poziom stresu,
- prawidłowa dieta,
- aktywność fizyczna,
- prawidłowa higiena snu,
- aktywność społeczna (zawieranie i podtrzymywanie relacji międzyludzkich),
- zasoby psychiczne (np. umiejętności komunikacyjne, kontrolowanie i wyrażanie emocji itp.).
Ogromny wpływ na zdrowie psychiczne mają także okoliczności i sytuacje życiowe, które przeżywamy obecnie i których doświadczyliśmy w ciągu całego życia. Problemy ze zdrowiem psychicznym mają często swoje źródło w niezaspokojonych potrzebach (psychicznych, społecznych, emocjonalnych itp) i nierozwikłanych konfliktach czy traumatycznych sytuacjach, których doświadczyliśmy przed laty (często już we wczesnym dzieciństwie, a nawet… na etapie naszego życia prenatalnego!). Nikt z nas nie jest wolny od tego rodzaju przeżyć. Dobrą wiadomością jednak jest to, że większość z nich da się przepracować podczas psychoterapii i oswoić na tyle, aby nie stanowiły zagrożenia dla naszego życia psychicznego.
Jak dbać o zdrowie psychiczne? Zacznij od tych 5 rzeczy!
Jak poprawić samopoczucie psychiczne? Te 5 rzeczy to podstawy, o których warto pamiętać na co dzień, aby poczuć się lepiej z samym sobą i odczuwać większą satysfakcję z codzienności.
1. Zacznij od selfcare
Selfcare to szeroko pojęta opieka nad samym sobą − zarówno w aspekcie psychicznym, jak i fizycznym. Być może dla wielu z nas brzmi to nieco dziwnie, jednak umiejętność zaopiekowania się samym sobą to podstawa zachowania zdrowia psychicznego. Selfcare to dbanie o własne potrzeby, odpoczynek czy bycie wyrozumiałym dla siebie (np. w przypadku niepowodzeń czy “gorszego dnia”). To także traktowanie samego siebie w taki sposób, jak traktujemy bliskie osoby − z empatią i odpowiednią uwagą.
2. Pracuj nad zdrowym trybem życia
Jak zadbać o zdrowie psychiczne od zaraz? Zacznij pracować nad swoimi nawykami w zakresie zdrowego odżywiania, higieny snu czy aktywności fizycznej. Postaraj się także ograniczyć lub całkowicie wyeliminować szkodliwe nawyki. Jeśli ich eliminacja jest dla Ciebie dużym wyzwaniem (bo np. mają one formę nałogów czy uzależnień), koniecznie wesprzyj się pomocą specjalisty (być może rozwiązaniem dla Ciebie będzie wizyta u psychodietetyka czy terapia uzależnień).
3. Zwiększ kontakt z naturą
Jak poprawić zdrowie psychiczne? Godziny spędzone przed ekranem czy za kółkiem sukcesywnie zamieniaj na czas na łonie natury. Spacer czy rower to doskonały sposób na relaks. A odkrywanie uroków przyrody sprzyja wyciszeniu, redukcji stresu i poprawie komfortu psychicznego.
4. Dbaj o relacje
Zaburzone relacje międzyludzkie są źródłem stresu, a w konsekwencji czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo zaburzeń zdrowia psychicznego. Na co dzień staraj się więc dbać o relacje z najbliższymi. Jeśli jednak odczuwasz trudności w tym obszarze, nie czekaj na zaognienie sytuacji. Pomocna może być np. psychoterapia dla par czy trening umiejętności społecznych (TUS), dzięki któremu poprawisz komunikację z innymi i nauczysz się nawiązywać satysfakcjonujące relacje.
5. Odwiedź psychoterapeutę (nawet jeśli nie musisz)
Gabinet psychologa czy psychoterapeuty nie jest miejscem zarezerwowanym wyłącznie dla osób mających problemy natury psychicznej. Być może słyszałeś, że psychoterapia zalecana jest każdemu człowiekowi przynajmniej raz w życiu. A to dlatego, że spotkania z terapeutą są także formą profilaktyki zdrowia psychicznego. Terapia natomiast to również jedna z form samopoznania i samorozwoju. Dzięki pomocy specjalisty poznasz swoje mocne (i słabe) strony, odkryjesz swój potencjał i dowiesz się, jak dbać o zdrowie psychiczne jeszcze lepiej. To prawdziwy pakiet korzyści!